हेच ज्ञान।

जीव ब्रह्मरूप !
विश्व ब्रह्मरूप!
"तो मी! तो मी!" हेंच ज्ञान
! हेच ज्ञान। ध्रु.

देव आहे कोठें ? 
देव नाही कोठें ? 
तयावीण ऐसे नाही रितें स्थान!१ 

ज्ञानें देहिं मुक्ती 
ज्ञाने मोक्षप्राप्ती 
देई शांति जीवा सोऽहं ध्यान ! २ 

लपे देव आंत 
वाटुली पहात 
साधकास सांगे हेच गीता गान! ३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
०७.१२.१९७४

एथ अविद्यानाशु हैं स्थळ । 
तेणें मोक्षपादान फळ । 
या दोहींसी केवळ । 
साधन ज्ञान ॥ [ १८ : १२४३ ] 

ज्ञानेश्वरीतील या ओवीवर आणि स्वामी माधवनाथांच्या ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या पुस्तकातील प्रवचन क्रमांक १८८ वर आधारित हे काव्य.

जडले नाते भगवंताशी !

जडले नाते भगवंताशी ! ध्रु. 

कर्मे करितां 
त्यातें स्मरता 
कळले 'मी अविनाशी!'१ 

तरंग वरिवरि 
मिळत सागरी 
समरसता ही तैशी!२

अभिन्नता ती
खरि शरणागति 
खूण बाणली कैशी?३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
१३.१२.१९७४

सुवर्णमणी सोनिया । 
ये कल्लोळू जैसा पाणिया । 
तैसा मज धनंजया । 
शरण ये तूं ॥ [ १८ : १४०० ] 

या ज्ञानेश्वरीतील ओवीवर आणि स्वामी माधवनाथांच्या ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या पुस्तकातील प्रवचन क्रमांक १९४ आधारित हे काव्य.

तुझा आधार असता रामा

तुझा आधार असता रामा, 
भोग सोईने भोगेन!ध्रु.

तूं करविशीं तें तें घडते 
तू देशी- घेणे पडते 
जिथे तुझा मी झालो रामा 
देह प्रारब्धि टाकेन!१

प्रारब्ध न चुकतें कोणा 
मग व्यर्थच देणे वेणा 
देहबुद्धि काढिसी तर रामा
सुखधामासि पोचेन!२

लागुं दे तुझा मज ध्यास
अभ्यास करिन अभ्यास 
हृदयांगणि यावे रामा ऽऽ
अवगुणांसि झाडेन!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले

गोंदवलेकर महाराजांच्या प्रवचन क्रमांक २९५, २१ ऑक्टोबर वर आधारित काव्य.

माणसालादेखील आलेले भोग भोगावे लागतात. पण भगवंताचा पाठिंबा ज्याला आहे तो मागेपुढे सोयीने भोग भोगू शकतो. 

म्हणून प्रारब्धाने देहभोग आला असता त्यामध्ये मनाची वृत्ती कशी ठेवावी हे स्वातंत्र्य आपल्याला आहे. ते प्रारब्धावर अवलंबून नाही.

जोपर्यंत आपल्या अंत:करणात अवगुण आहेत तोपर्यंत आपली प्रगती होणे फार कठीण आहे. भगवंताचे प्रेम येण्यासाठी आपले अंत:करण दुर्गुणांपासून स्वच्छ केले पाहिजे.

परमार्थाच्या मार्गावरती सावध सावध वर्तावे!

'सोऽहं हंसः' 

परमार्थाच्या मार्गावरती सावध सावध वर्तावे! ध्रु.

मना मुरडणे 
निर्मम होणे 
ब्रह्मरूप व्हायचे तयाने मोहि न कसल्या गुंतावे!१

दुराशा नको 
परिग्रह नको 
कामक्रोधरिपु वेष बदलती, जपून पाउल टाकावे!२

नव्हे देह मी
तो मी! तो मी!
अलिप्त राहुनि विषयांपासुनि अनुसंधाना राखावे!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
०४.१२.१९७४

“शिष्यशाखादिविलासें । मठादिमुद्रेचेनि मिसें । 
घातले आहाती फांसे । 
निःसंगा येणे ॥ " [ १८ : १०६४ ]

या ज्ञानेश्वरीतील ओवीवर आणि स्वामी माधवनाथांच्या ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या पुस्तकातील प्रवचन क्रमांक १८५ वर आधारित काव्य.

अरे मना का भितोस तू? तुझ्या सारखा समर्थ तू!

अरे मना का भितोस तू? 
तुझ्या सारखा समर्थ तू! ध्रु. 

विघ्ने येतिल 
निघून जातिल 
कशास धरसी तू किंतू ?१ 

भय कोणाचे 
बाळगण्याचे ? 
धीर धरी हो निश्चल तू!२ 

समर्थ मालक 
समर्थ सेवक 
प्रेम होतसे जणु सेतू !३ 

रामा भजले 
पापी तरले 
कंकण करि घे बांधुनि तू !४ 

राघव सन्निध 
सिद्ध सदोदित 
कृपादृष्टि धर ध्यानी तू!५ 

भाव जसा रे 
देव तसा रे 
देशिल त्याहुनि घेशिल तू!६ 

बलोपासना 
ध्यानधारणा 
चालव चालव अविरत तू!७

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
०७.०९.१९७९

(समर्थांचा मनास बोध या वि.गो. आपटे यांच्या पुस्तकाच्या आधारे लिहिलेलं हे काव्य)

राम वसत अंतरीं..

परमेश्वरच फक्त सत्य; बाकी सर्व देहाच्या मनाच्या गोष्टी खोट्या आहेत परमेश्वराचा अहोरात्र ध्यास लागला पाहिजे..

ॐ श्रीराम समर्थ 

सहन करी, धीर धरीं
राम वसत अंतरीं ! ध्रु. 

धैर्य जोड 
मोह सोड 
निश्चल हो निमिष तरी ! १ 

गाई गान 
टाक मान 
गुरुपदि हो लीन तरी!२ 

कर विचार 
घेई सार 
नीर-क्षीर निवड करी!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
चैत्र शु. ११
३१.०३.१९७७

मना तू आळव प्रेमें रामा!

卐 ॐ श्रीराम समर्थ  卐

मना तू आळव प्रेमें रामा! ध्रु.

नाशवंत तनु नागवंत जग
कशास करशीं उगाच तगमग 
घे घे रे प्रभुनामा १

मानवकीर्ती नकोच गाणें 
रघुनाथासी प्रतिपळ स्मरणे 
सुख ये चालुनि धामा!२ 

घे रात्रंदिन नाम प्रभूचे 
चुकवी फेरे जन्ममृत्युचे 
कवळुनि आत्मारामा ! ३  

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले 
१५.०४.१९७७
चैत्र वद्य १२

मना बघ नामोदय झालाऽऽ

ॐ श्रीराम समर्थ

मना बघ नामोदय झालाऽऽ
ही भाग्याची आज खरोखर आलीसे वेला! ध्रु. 

राम स्मरावा 
रामच गावा 
अवघी काया पुलकित होता, कंठ रुद्ध झाला !१

कर जुळताती 
स्वर जुळताती 
रागरागिण्या होती आतुर गीत गायनाला!२ 

नामासंगे 
सोऽहं रंगे 
धन्य संतजन ज्यांनी आत्मा आहे ओळखला!३ 

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
१२.०६.१९७७ 
ज्येष्ठ वद्य ११.

सकल हृदयी राहिला हरि!

सकल हृदयी राहिला हरि! ध्रु.

सर्वसाक्षी तोचि आहे 
विश्वव्यापी नित्य आहे 
वदवि हे जो तो ही श्रीहरि ! १

कर्म जे हातूनि घडतें 
अर्पि ते ही श्रीहरी ते 
पूजि ऐसा सावळा हरि!२

मी न कोणी भिन्न आहे 
"तोच मी" होऊनि राहे
ध्येय-ध्याता-ध्यान श्रीहरि!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
चाल : उगीच का कांता, काफी

“तया सर्वात्मका ईश्वरा । 
स्वकर्मकुसुमांची वीरा 
पूजा केली होय अपारा । 
तोषालागीं । " [ १८ : ९१० ] 

ज्ञानेश्वरीतील या ओवीवर आणि स्वामी माधवनाथांच्या ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या पुस्तकातील प्रवचन क्रमांक १८१ वर आधारित काव्य.

अर्जुना संमोहें ग्रासलें!

अर्जुना संमोहें ग्रासलें! ध्रु. 

निजदेहासी म्हटलें अर्जुन 
परदेहांसी म्हटले स्वजन 
युद्ध मग पापकर्म बाटले!१ 

मी देहाहुनि असे वेगळा 
परमात्मा तो परम सोवळा 
ज्ञान हे, अज्ञानें झांकले!२ 

धर्माधर्म कळेना कांहीं 
बुडुनी गेला मग संदेही
दैन्य हैं केवळ भ्रांतीमुळे!३ 

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
०८.१२.१९७४

स्वदेहा नाम अर्जुनु । 
परदेहा नाम स्वजनु ।
संग्रामा नाम मलिनु ।
पापाचारु । [ १८ : १२७९ ]

या ज्ञानेश्वरीतील ओवीवर आणि स्वामी माधवनाथांच्या ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या पुस्तकातील प्रवचन क्रमांक १८९ वर आधारित काव्य.

मन देवरूप आहे- क्षण एक आंत पाहे!

मन देवरूप आहे-
क्षण एक आंत पाहे! ध्रु.

डोळे मिटू‌नि घेई 
पवनास ठेव ग्वाही 
सोऽहं सुरूच आहे! १ 

घेतों स्वयेंच नाम
रमतो असाच राम 
हें गुज सांगताहे! २

अद्वैतबोध झाला-
मग देव का निराळा ? 
"तो राम मीच "आहे ! ३ 

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले

२०.०७.१९७७ पहाटे १.५५ ते २.१०
चाल : डोळ्यात वाच माझ्या

वरि वरि जरि भूषणे लपले अंतरि सोनें

'वरि वरि जरि भूषणे'
लपले अंतरि सोनें ! ध्रु.

नाम रूप दिसत भिन्न 
तत्त्व असत परि अभिन्न 
तेंच नित्य पारखणे!१

विश्वि दिसत वस्तुजात 
परमात्मा त्यात वसत 
तयाचेचि ओतणे!२ 

भुलतो जो बहिरंगा 
तो मुकला श्रीरंगा 
अद्वयत्व पावणे!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
२६.११.१९७४
 
" अलंकारपणे झांकले । 
बाळा सोनें कां वाया गेलें । 
तैसे नामी रूपीं दुरावलें । 
अद्वैत तया ।। " [ १८ : ५४२ ]

ज्ञानेश्वरीतील या ओवीवर आणि स्वामी माधवनाथांच्या ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या पुस्तकातील प्रवचन क्रमांक १७७ वर आधारित काव्य.

मोगऱ्याचा वेलू नभावरि गेला !

तुझा जन्म ज्ञाना सुफलित झाला!

मोगऱ्याचा वेलू नभावरि गेला ! ध्रु.

खेद मज वाटे तुझ्या विरहाचा 
सखा गमावला जिवाचा भावाचा
मुखी हरिनाम परी अंतरात कळा ! १

ज्ञानमार्ग ज्ञाना तुवा दाविलासी 
समाधीची वाट स्वये चाललासी
करूनि दाखवीला भोगांचा सोहळा ! २

आवतण दिले तुवा पांडुरंगा
इंद्रायणी आता ठरे चंद्रभागा
काय म्यां बोलावे गळा दाटलेला ! ३

सुखात वेदना वेदनेत सुख
कसे आकळले तुला आपसूक 
तुझ्या सुखासाठी घोट दुःखाचा गिळला!४ 

म्हण नाम्या वेडा, म्हण तू भाबडा
माझ्या अंगणात प्राजक्ताचा सडा
आत्माराम माझा धाय मोकलला ! ५

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले

धन्य झाला जन्म, सफल जीवन !

गुरुमाउली गे, नमितो चरण
धन्य झाला जन्म, सफल जीवन ! ध्रु.

माझा मीच देव, माझा मीच भक्त 
तुवां बोधवीले अपार अद्वैत
पूर्वसुकृताने लाभले निधान!१

क्षेत्र नि क्षेत्रज्ञ होत एकरूप 
तुवां वत्सले गे दाविले स्वरूप
आज आसवांनी क्षाळिन चरण ! २
 
सिद्धेश्वरापुढे आसन मांडीले
माहेराचे मूळ पोचले पोचले
समाधीचे मज गूढ आकर्षण!३

आज मी होतसे सदेह विमुक्त 
नको या प्रसंगी दुःखाचे आवर्त
वर्णवे न ऐसा आनंदाचा क्षण!४

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले

तू देहाहुनि असशि निराळा!

तू देहाहुनि असशि निराळा!ध्रु.

देहोऽहं ची होता भ्रांती 
बुद्धि फिरतसे देहाभवती 
मध्यरात्र ती समज श्यामला!१

दुःखी कष्टी म्हणुनी असशी 
द्वंद्वसागरी गोते खाशी 
जाग झडकरी या समयाला!२ 

' तो मी ' ऐसे घेता ध्यानी
मुक्त विहंगम विहरे गगनी
आत्मतृप्त तू रहा मोकळा!३ 

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
२३.११.१९७४ 

परी देहाहंमानभूली 
जयाची बुद्धि देहीच आतली 
तथा आत्मविषयी जाली 
मध्यरात्री गा 

या ज्ञानेश्वरीतील ओवीवर आणि स्वामी माधवनाथांच्या ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या पुस्तकातील प्रवचन क्रमांक १७४ वर आधारित काव्य.

श्रीरामास आरति गाऊ..

श्रीरामास आरति गाऊ 
श्रीरामास आरति गाऊ!ध्रु.

निळा सावळा मेघ भासला 
रामचंद्र तर सुंदर हसला 
सगळे पुलकित होऊ!१

आजानुबाहू ध्यान शुभंकर 
रघुनाथाचे आपण किंकर 
साधनि तत्पर राहू !२ 

दशरथनंदन हृदयी भरला 
सोऽहं सोऽहं शब्द उमटला 
आत्मारामा पाहू!३ 

मातृभक्ति ती, पितृभक्ति ती 
प्राणांहुनि वचनांवर प्रीती 
गुण हे गीती गाऊ!४ 

झांज झणाणे, अश्रू झरती 
कंठ दाटतो शब्द न सुचती
अनुभव ऐसा घेऊ!५ 

आंजनेय सम कर जोडावे 
मी रामाचा नित्य म्हणावे
राघवस्मरणी राहू!६ 

श्रीरामा हा प्रसाद दिधला
शब्दसुमांचा हार जाहला 
कर्म तत्पदी वाहू!७ 

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
बलिप्रतिपदा कार्तिक शुद्ध एक
१२.११.१९७७

"तत् त्वम् असि" घे ध्यानी तू!

 तुझी अहंता शोध तू!
"तत् त्वम् असि" घे ध्यानी तू!ध्रु.

देहालागी मी मी म्हणसी
सुखदुःखांनी बांधुनि घेसी
विवेक प्रतिपळ बाळग तू!१

जे मिथ्या ते सत्य भासते
आत्मरूप नच ध्यानी येते
मीपण दे दे सोडुनि तू!२

संतांलागी पुसत असावे
पदसेवेने ज्ञान मिळावे
श्रवणि राहावे तत्पर तू!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
ललत 
२१.०७.१९७७

बनू नको अविचारी, मना, फिर फिर रे माघारी!

भगवंताशी तुला एकरूप होता येते हा चमत्कार दाखव..

******

बनू नको अविचारी,
मना, फिर फिर रे माघारी!ध्रु.

देहाचा आधार घेतला
आत्म्यालागी पूर्ण विसरला
तुझा तूच सावरी!१

आत्म्याशी तू खेळ खेळ रे
अनंतास त्या जाण जरा रे
निदिध्यास तू धरी!२

श्रद्धेची जर जोड लाभली
पैलतिराला नाव लागली
राम हाच कैवारी!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
३१.०३.१९७७ चैत्र शु. ११ गुरुवार.

श्रवणे विवेक यावा! प्रभु अंतरी दिसावा!

श्रवणे विवेक यावा!
प्रभु अंतरी दिसावा!ध्रु.

जे तथ्य ते कळावे
जे त्याज्य ते सुटावे
गीती अनंत गावा!१

विश्वात विश्वनाथ
करि भाविका सनाथ
तो जीवनी भरावा!२

व्रत पाळिता कठोर 
सुखलाभ होत थोर
मिळु दे असा विसावा!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
२७.११.१९७४

विवेकश्रवणे खरपुसे
जेथ व्रताचरणे कर्कशे
करिता जाती भोकसे
बुद्ध्यादिकांचे

ज्ञानेश्वरीतील या ओवीवर आणि स्वामी माधवनाथांच्या ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या पुस्तकातील प्रवचन क्रमांक १७८ वर आधारित हे काव्य.

कशी करावी सद्गुरुराया मी अपुली पूजा?

कशी करावी सद्गुरुराया मी अपुली पूजा?ध्रु.

देही नसता कसले वर्णन?
म्हणुनी मौना वरिते भाषण
अनुभूती ते वर्णायासी शब्द न ये काजा!१

त्रिगुणातीता, देहातीता
सोऽहं भावा अगा अनंता
स्तवनासाठी गायन करिता स्वर कंपित माझा!२

उपचारांचे नाही कारण
स्वकर्मकुसुमे घडते पूजन
सोऽहं बोधी नित्य राहणे रुचते गुरुराजा!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
१७.११.१९७४

स्तुति काही न बोलणे 
पूजा काही न करणे 
सन्निधी काही न होणे 
तुझ्या ठायी 

ज्ञानेश्वरीतील या ओवीवर आणि स्वामी माधवनाथांच्या ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या पुस्तकातील वरील ओवी वरच्या प्रवचन क्रमांक १६८ वर आधारित काव्य.

संन्यासाचा अर्थ सांगते श्रीगीतामाता!

संन्यासाचा अर्थ सांगते श्रीगीतामाता!ध्रु.
 
देह नव्हेसी -
तो तू असशी! 
ध्यानी घेई स्वतः!१ 

तू नच कर्ता 
नच तू भोक्ता 
स्वस्थ रहा आता!२ 

नको फलाशा 
धरि जिज्ञासा 
वरि रे सावधता!३ 

सोड अज्ञता
घे अलिप्तता 
वाढवि तव योग्यता!४ 

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
२०.११.१९७४ 

या लागी त्याग संन्यास 
पुसावयाचे घेऊनि मिस 
उपलविले दुस 
गीतेचे ते 

ज्ञानेश्वरीतील या ओवीवर आणि या ओवीवरील स्वामी माधवनाथांच्या ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या पुस्तकातील प्रवचन क्रमांक १७१ वर आधारित हे काव्य.

गीतेमाजी एकचि बोध ! अंतरंगि श्रीहरिसी शोध !

गीतेमाजी एकचि बोध !
अंतरंगि श्रीहरिसी शोध !ध्रु.

सगळे आहे तुझ्याचपाशी - 
परि तू जागा चुकला असशी 
सोऽहं ज्ञाने मिळत प्रमोद!१

विशुद्ध कर्मी फुलते भक्ती 
भक्तिसवे ज्ञानाची प्राप्ती 
सद्गुरु करिती असा सुबोध!२

संतत करिता सोऽहं साधन
आत्मानंदी करी निमज्जन 
मावळेल मग सकल विरोध!३ 

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
मालकंस 
केरवा 

चाल: सुग्रीवा हे साहस कसले
 
साते शते श्लोक 
अध्याया अठरांचे लेख 
परि देव बोलिले एक 
जे दुजे नाही 

स्वामी माधवनाथांच्या ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या पुस्तकातील ज्ञानेश्वरीतील वरील ओवीवरील प्रवचन क्रमांक १७० वर आधारित हे काव्य.

श्रीव्यासांनी असे बांधिला मोक्षाचा प्रासाद!

श्रीव्यासांनी असे बांधिला मोक्षाचा प्रासाद!ध्रु.

उपनिषदांचे सार काढले 
श्रीगीतामृत प्रेमे दिधले 
बसुनि सुखाने परिसा आता कृष्णार्जुनसंवाद!१ 

छायेमाजी श्रम विसरावे 
धर्माचरणा बल मिळवावे 
गीतातत्त्वे देत राहती तना मना आल्हाद!२ 

अवधानाचा विडा देउ या 
आत्मरूप हरिसी भेटू या 
उराउरी भेटणे माधवा - श्रवणे मिळत प्रसाद!३ 

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
१८.११.१९७४

मारुबिहाग, केरवा

ते निजबोधे उराउरी 
भेटती आत्मया श्रीहरी
परी मोक्षप्रासादी सरी 
सर्वांही आथी 

ज्ञानेश्वरीतील या ओवीवर आणि स्वामी माधवनाथांच्या ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या पुस्तकातील प्रवचन क्रमांक १६९ वर आधारित काव्य.

क्षमाशील असतो धर्म..

ध्यानि धरा इतुके मर्म
क्षमाशील असतो धर्म!ध्रु.

स्वभावेच विकसन पावे
अंतरंग जाणुनि घ्यावे
बाह्यरंग टरफल नुसते, ज्ञानहीन कर्म!१

सामावुनि सकला घेतो
चुचकारुनि पुढती नेतो
क्रोधयुक्त जर तो असता, मानला अधर्म!२

भूति पाहणे भगवंत
दयायत्त त्याचे चित्त
चुकलेल्या जो सावरितो तोच तोच धर्म!३

दुरुनि वंदितो तुम्हासी
एक मागतो देवासी
कळो तरी अंती अपणा न्यायनीतीमर्म!४

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले

(इंद्रायणीकाठी या रविंद्र भटांच्या कादंबरी वर आधारित ज्ञानेश्वर महाराजांच्या चरित्रावर रचलेल्या काव्यामधील एक काव्य)

ऐसे नमन मजसि साधावे!

ऐसे नमन मजसि साधावे!ध्रु.

उदकामाजी लवण मिसळता 
एकजीवपण सहज साधता 
बहुत काय बोलावे!१ 

संत नमन भक्तीला म्हणती 
पूर्णपणे बोधावर असती 
आत्मतत्त्व उमजावे!२ 

विनय हीच वाटु दे संपदा 
समता चित्ती असो सर्वदा 
तयांत मी मिसळावे!३ 

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
२८.१०.१९७४ 

तरी नुरोनि वेगळेपण 
रसी भजिन्नले लवण
तैसे नमन माझे जाण 
बहू काय बोलो 

(ज्ञानेश्वरीमधील या ओवीवर आणि स्वामी माधवनाथांच्या ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या पुस्तकातील या ओवीवरच्या प्रवचन क्रमांक १६२ वर आधारित  काव्य.)