Tuesday, January 30, 2024

पावसला जाऊ ! जाऊ ! 'स्वरूप दर्शन' घेऊ !

पावसला जाऊ ! जाऊ ! 
'स्वरूप दर्शन' घेऊ ! धृ. 

"राम कृष्ण हरि" वदे वैखरी 
एक अनामिक ओढ अंतरी 
हृदयी गुरु पाहू!१

सोऽहं दीपे उजळू जीवन 
तीच दिवाळी सरणे मीपण 
शांत स्वस्थ होऊ!२

नित्यपाठ नित गाता गाता 
भावार्थासह प्रगटे गीता
हरिमयता लाहू!३

श्रीस्वामी ते श्रीज्ञानेश्वर 
आपण सगळे विनम्र किंकर 
प्रसाद हा सेवू !४

अभ्यासाचा छंद जडू दे 
स्वामी चरणी देह पडू दे 
गुरुचरिता गाऊ !५

रचयिता  : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
०८.११.१९८५
स्वामी स्वरूपानंद सुबोध संक्षिप्त चरित्र ह्या अण्णांनीच लिहिलेल्या पुस्तकाची प्रत मिळाल्यावर, त्या पुस्तकाच्या पहिल्या पानावर लिहिलेले काव्य.

अशी साधना हातुनी या घडावी

 ।। श्रीगजानन प्रसन्न।।  

तनी स्वस्थता सर्वदा या असावी
तरी आपली जीभ अंकीत व्हावी 
जरा ऊदरी रिक्तता राहु द्यावी 
अशी साधना हातुनी या घडावी १

नव्हे देह मी भूमिका ठाम व्हावी 
सदा सर्वदा वृत्ति रामी मुरावी 
मना वेदना नामघोषी विरावी 
अशी साधना हातुनी या घडावी २

मना नाम घे तूच आहेस दैवी 
वृथा वावगी काय चिंता वहावी
क्षणाने क्षणा सार्थकी नित्य लावी
अशी साधना हातुनी या घडावी ३

जिथे पोचणे लक्ष तेथेच ठेवी 
विवेके सदा वृत्ति तू आवरावी
जरी जिद्द ती अंगि तू चेतवावी
अशी साधना हातुनी या घडावी ४

मना हो तपस्वी, मना हो मनस्वी 
मना नम्र होई तदा तू सुदैवी 
उभारी अशी अंगि तू आणवावी
अशी साधना हातुनी या घडावी ५

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
१६.०९.१९९६

Saturday, January 27, 2024

मी पण लोपावे आणि तो मी ! उमजावे!

 ॐ 

नाम घ्यावे, नाम घेता मीपण लोपावें! 
मी पण लोपावे आणि तो मी ! उमजावे!ध्रु.

भक्तीची ही वाट बरी 
राघ‌वाकडे जात खरी 
संतांलागी वाट पुसुनी पुढती चालावे!१

सगुण सावळा तो श्रीराम 
निर्गुण बरवा आत्माराम: 
त्रयोदशाक्षरि मंत्र जपावा रामाचे व्हावे!२
 
जेथे तेथे आत्माराम 
घ्यावे, गावे मंगलनाम 
अमृतगोडी आहे थोडी, आपण जाणावे!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
२०.११.१९७६ शनिवार

सोडी चिंता सारी रे- राम तुझा कैवारी!

 ॐ 

सोडी चिंता सारी रे- 
राम तुझा कैवारी! ध्रु.

विषय विसर रे 
राघव स्मर रे
ईश्वर दुःख निवारी!?१

नाम घेत जा 
राम भजत जा 
येइल सुख बघ दारी!२ 

क्षण हि न दवडी 
वेच न कवडी 
रघुपति राघव गजरी!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
१९.११.१९७६ शुक्रवार

सोऽहं भजना परमेशा । बैसवी तू।

ॐ नमो जी गणेशा। हृदयस्था दे आदेशा। 
सोऽहं भजना परमेशा । बैसवी तू।१
 
गुरुशिष्याची हे गोठी । बरेच सांगे मजप्रती । 
मार्ग क्रमी रे पुढती पुढती । नेटानें तूं ।२

देहबुद्धि त्वां सोडावी । सन्मति प्रेमें जोडावी । 
सद्‌गुरु कीर्ति त्वां गावी । नित्यनेमे ।३

स्वामी गेले सांगून । आसन सदनी घालून ।
मन पवना दे जोडून । गगनी जा ।४

ऊर्ध्वदृष्टि तोच सुखी । गगनपथी जो विचरे की। 
आपण अपणा अवलोकी । नियमाने ।५ 

द्यावा घ्यावा आनंद । हाच हाच तो परमार्थ । 
निववावा नित जो आर्त । भक्तिच ती।६

जें कळलें ते तूं विवरी। परमार्थाची कास धरी । 
गाता ध्याता नित्य हरी । हरि होई।७

कर्तव्यांतच परमार्थ । ज्ञानी तुज हे कथितात।
संपविशीं जर तूं स्वार्थ । ईश्वर तू।८

'मी माझे' हे, विसरावे । तू तुझे हे उमलावे। 
स्वरूपनाथे बोधावे। भजनांत।९

नवरत्नांचा हा हार । सद्‌गुरुलागी प्रिय फार । 
साधनेस येता धार । धन्यच तू ।१०

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले 
१५/१०/८१ नंतर रात्री १ ला पूर्ण.

हे गुरुशिष्याची गोठी या स्वामी माधवनाथांच्या पुस्तकावर लिहिलेले हे काव्य.

आरती विवेकानंदा !

आरती विवेकानंदा !
हे आनंदाच्या कंदा ! ध्रु.

तू विश्वाची भूपाळी
तू मानवता अवतरली 
तू प्रेममूर्ति, तू ज्ञानमूर्ति 
सोऽहं च्या सुंदर गंधा!१ 

जरी असती पंथ अनंत 
प्राप्तव्य एक भगवंत 
हे चिरप्रवासी, हृदय निवासी
वंदन पदारविंदा!२

सद्‌गुरु रामकृष्णांचा 
संदेश जगा कथिण्याचा 
सन्मान मिळाला सच्छिष्याला 
आनंदा स्वच्छंदा!३ 

अरुणोदय झाला दावी 
तव निर्मल छाटी भगवी 
तू ज्ञानसूर्य तू शांतिचंद्र
तू घडव आत्मसंवादा!४

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले 
११ जानेवारी २००६ बुधवार
दुपार २-१०

Thursday, January 25, 2024

श्रीसमर्थ रामदास

श्रीराम जय राम जय जय राम!ध्रु.

जांबेचा मी नारायण तो रामदास झालो  
रघुवीराला भेटायाला नाशिकला आलो.
मारुतिने करि धरिले मजला-
भेटविला श्रीराम!१

रामाचे मज वेड लागले, मागतसे भिक्षा
भिक्षेचे हे निमित्त केवळ ती दिव्या दीक्षा
हडबडलेल्या जना धीर दे
तारक प्रभु श्रीराम!२

काय कुणाचे खातो आम्ही राम मला देतो
आकाशातुन भूवर वृष्टि कोण दुजा करतो
रामच कर्ता राम करविता
शिकवी मेघश्याम !३

उपासना तो करवुन घेतो समर्थ केवळ तो
देहबुद्धि विलयाला नेतो सद्गुरु केवळ तो
सगुणाच्याही उपासनेतुन
ज्ञान देत श्रीराम ।४

विवेकमार्गाने चालावे अनुभव मग घ्यावा
प्रपंच नुरतो आता ओझे रामराय ध्यावा
दासबोध हा मजला स्‍फुरला
सर्वस्‍वच श्रीराम!५

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले 
१०.१२.१९८९

Tuesday, January 23, 2024

ते नाम परमसुखधाम!

श्रीराम 

'श्रीराम' जाहला नाम
ते नाम परमसुखधाम ! ध्रु.

'श्रीराम' मुखाने गाता
'श्रीराम' मनाने ध्याता 
पडतसे जिवा आराम!१

'श्रीराम' करातिल काम 
'श्रीराम' गळ्यातिल गान 
सोऽहं चे स्फुरवी भान !२

विश्वात वसे 'श्रीराम' 
हृदयातहि तो 'श्रीराम' 
निशिदिनी आळवी नाम!३ 

अभ्यासा बसता बसता 
मन वळुन अंतरि रिघता
सापडला आत्माराम !४ 

श्रीरामनाम नवलाई 
दुःखाची वार्ता नाही 
सुखनिधान मंगलनाम!५

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले 
३ डिसेंबर १९८९

Monday, January 22, 2024

तोच खरा रे रक्षणकर्ता


श्रीरामाचे नाम घेत जा दिवस असू दे रात्र असो। 
तोच खरा रे रक्षणकर्ता भाव जागता मनी वसो।ध्रु.

भल्या पहाटे वायुलहर ये तुला भाविका जागवते। 
शांत सुशीतल वातावरणी अभ्यासा प्रेरक होते। 
रघुनाथाला पहिले वंदन शुभारंभ हा असा असो।१

मन हे सज्जन समर्थ वदती त्याचा राख जरा मान। 
कलाकलाने नामी रमवी मुक्तीचा चढ सोपान। 
नव्हे देह मी मी तर साक्षी अलिप्तता वर्तनी वसो।२

मोहकरूपे व्यसने सजली कांचनमृग ती तू जाण । 
सावधान तो खरा सुदैवी कमलपत्र उदकी मान। 
आकाशाला लेप न कसला तसे तुझे मन शुद्ध असो।३

जे जे ओघे काम येतसे रामाचे ते समजावे । 
ते तर आहे ईश्वरपूजन - जीवेभावे सजवावे । 
ती समरसता रुचते रामा तत्त्व मनावर पूर्ण ठसो। ४

दुसऱ्याचा कर विचार आधी देहभावना जाईल। 
मी माझे जर मावळलेले सत्याचा रवि उगवेल। 
प्रकाशकिरणे आनंदाची तनामनाला स्नान असो।५

कर्तव्याचा विचार आधी ते आचरिता कल्याण। 
निर्धाराने पुढे चालता सुखदुःखे तू सम मान। 
आत्मारामच सर्व करवितो अशी भूमिका असो असो।६

जा एकांती बैस आसनी डोळे मिटुनी पहा जरा। 
अजपाजप चालला अखंडित शांतिसुखाचा झरे झरा। 
श्रीरामाच्या सहवासाचा आत्मप्रत्यय येत असो।७

जे जे चुकले सांग तयाला दयाराम तो क्षमा करी। 
पडत्याला तो हात देउनी सावरणारा भाव धरी। 
स्वभाव माझा सुधारेन मी निश्चय ऐसा ठाम असो। ८

श्रीरामाचे जीवन शिकवण रामायण तू गात रहा। 
कसा बोलतो कसा वागतो विचार ऐसा करत रहा। 
नामच घडवी पालट आतुन नामस्मरणी खंड नसो।९

जनी जनार्दन जनसेवेस्तव चंदनसम तन झिजवावे। 
नश्वर तन हे जाई जावो - कीर्ति रुपाने उरवावे। 
विवेक आणिक विचार यांची उभ्या जीवनी साथ असो। १०

कुटुंब अपुले प्रयोगशाळा स्त्रिया बालके विश्राम। 
राम पहावा देहो देही सुख देता हासे राम। 
रामराज्य ते घरात येते, आणायाचा ध्यास असो। ११

मन कोणाचे नच दुखवावे नियम वर्तनी ठेवावा। 
कृती बोलकी उक्तीपेक्षा आचरणी गोडवा हवा। 
अहंकार दैत्यास वधाया नामरसायन मुखी असो।१२

बोलायाची नसे कथा ती आचरिण्याचा परमार्थ। 
पारायण हे संस्काराला साधक घेतो ध्यानात। 
सद्भावे सद्भाव वाढवू नित्य नवा संकल्प असो।१३

( चाल - पोटापुरता पसा पाहिजे )

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले

नरदेह म्हणुनि हा मनुजाला!

देह हा देवाच्या प्राप्तीकरितां आहे ही जाणीव सद्‌गुरू देतात.

देव लाभावा, देव जोडावा-
नरदेह म्हणुनि हा मनुजाला!ध्रु.

सगळेजण परि देवाच्या घरीं
करिताती विषयांची चोरी
का पात्र न आम्ही दंडाला! १

नको नको ही विषयासक्ती
बरी मनापासुनि हरिभक्ती
मग शांती वरिते चित्ताला! २  

पाळु या पथ्‍य प्रभुनामाचे
तोडु या बंध मग विषयांचे
मागु या चिकाटी रामाला! ३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्‍ण आठवले
गोंदवलेकर महाराज प्रवचन क्रमांक १८६, ४ जुलै वर आधारित काव्‍य. 

आपल्याला त्याने हा जो देह दिला तो देवाची प्राप्ती करून घेण्यासाठी म्हणून दिला, परंतु आपण ते न करता त्याच्यापासून विषय चोरतो आहोच की नाही ! म्हणून, विषयात आसक्ती न ठेवता आपण मनापासून देवाची भक्ती करावी.

Sunday, January 21, 2024

भय जाण्याला राम म्हणा !

ॐ श्रीराम समर्थ

भय जाण्याला राम म्हणा ! 
राम म्हणा, राम म्हणा ! ध्रु.

देहामागे मृत्यु लागला 
भयें व्यापिले ब्रह्मांडाला 
निर्भय करिते उपासना!१ 

धन असले तरि चिंता आहे 
धन नसले तरि चिंता आहे 
का न लागणे हरिभजना?२ 

होणारे ते होउन जाते- 
व्यर्थचि जग हे चिंता करते
भोग जिवाला चुकेच ना! ३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
२१.०७.१९७७

Thursday, January 11, 2024

संवादसंगमी स्नान करूं !

'सोऽहं हंस:'

संवादसंगमी स्नान करूं ! संवादसंगामी स्नान !ध्रु. 

माधव वक्ता 
पांडव श्रोता 
ते वचन सुधामय श्रवण करू ! १

फिटे अहंपण- 
ब्रह्मि निमज्जन 
गीतेचे चिंतन सतत करू!२ 

मी देह नसे 
तो मीच असे 
सोऽहं सोऽहं स्मरण करू!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
१८.१२.१९७४

ऐसा श्रीकृष्णार्जुन । 
संवादसंगमीं स्नान । 
करूनि देतसे तिळदान । 
अहंतेचें ॥ [ १८ : १६१९ ]
या ज्ञानेश्वरीतील ओवीवर आणि स्वामी माधवनाथांच्या ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या पुस्तकातील प्रवचन क्रमांक १९९ वर आधारित काव्य.

Saturday, January 6, 2024

मजवाचुनि जगि नाहीं काही!

'सोऽहं हंसः' 
'श्रीराम' 

मजवाचुनि जगि नाहीं काही!ध्रु.

देव भक्त हे एक तत्त्वत: 
जीव न कोणी मजहुनि परता 
परब्रह्म तो होउनि राही!१ 

जनसामान्या हेच कळेना 
कळलें जें तें लवहि वळेना 
वृथाचि बुडती सग संदेहीं!२ 

निद्रित जीवा जागृति यावी 
गुरुकृपेची कळो थोरवी
स्मरुनि स्वरूपा विमुक्त होई!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले 
११/१२/१९७४

तैसा मी एकवांचूनि कांहीं। 
मग भिन्नाभिन्न आन नाहीं।
सोऽहं बोधे तयाच्या ठायीं। 
अनन्यु होय ॥ [ १८ १३९७]

या ज्ञानेश्वरीतील ओवीवर आणि स्वामी माधवनाथांच्या ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या पुस्तकातील प्रवचन क्रमांक १९२ वर आधारित हे काव्य.

मातृभूमि ना मुक्त जोवरी -

मातृभूमि ना मुक्त जोवरी तोवरि बंधनि व्यक्ती व्यक्ती!ध्रु.

अंदमानच्या नरकपुरी
रत्नागिरि अब्धिकिनारी
दोन्हि ठिकाणी कोंडतात मनदास्याच्या उंचच भिंती!१

सरे लढाई युद्ध ना सरे
पराक्रमाते बाहु फुरफुरे
तळमळते मन प्राणवायुविन तया न पळभर विश्रांती!२

हाल अपेष्टा खर्ची घालू
आय काय ते जाणू बोलू
सत्यार्थाने मुक्त न झालो देशा जोवरि ना मुक्ती!३

मातृभूमि ही जणु शक्‍ती
जलसिंचन देशी भक्ती
पडेल कधि मग करी आपुल्या स्वातंत्र्याचा तो मोती!४

अशी मुक्तता मोद न देते.
देशदास्य प्रतिपली डाचते
देशबंधु जरि हर्षित झाले मना छळतसे ही खंती!५

देव न मी कुणि भक्त भाबडा
युद्धभूमिचा वीर रांगडा
खरा विजय जोवर ना लाभे तोवर तगमग या चित्ती!६
 
येइल का कधि दिन सोनेरी
श्यामल मेघा कडा रुपेरी
स्वतंत्रतेचे स्वप्न पाहणे तेच फुलविणे दिनराती!७

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले 

अंदमान मधून मुक्तता झाल्यावर ६ जानेवारी १९२४ रोजी स्वातंत्र्यवीर सावरकरांना रत्नागिरीत स्थानबद्धतेत ठेवण्यात आले. त्या प्रसंगावर आधारित हे काव्य.