Thursday, June 29, 2023

भगवंतांची उत्कट प्रीती असते भक्तावरती!

भगवंतांची उत्कट प्रीती असते भक्तावरती!ध्रु.

गजेंद्रधावा पडता कानी
आले धावत चक्रपाणी
उडी घातली जलात दिधली अपुल्या भक्ता मुक्ती!१

पार्थरथी सारथी जाहला
प्रेमकवच चढविले जयाला
राजसूय मखि स्वये काढिली संतजनांची उष्टी!२

देवापासुनि विभक्त नाही
तनेमने देवाचा राही
विकत घेतसे भक्त हरीला करुनि मधुरतम भक्ती!३

नवल प्रभूचे देखा देखा
उजळ करितसे ललाटरेखा
पार्थ जिथे श्रीकृष्णहि तेथे धर्मविजय ही नीती!४

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
३१.१२.१९७३

(देखा नवल तया प्रभूचे
अद्भुत प्रेम भक्ताचे
जे सारथ्यपण पार्थाचे
करितु असे

या ज्ञानेश्वरीेमधील ओवीवर आधारित काव्य. ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या स्वामी माधवनाथांच्या पुस्तकातील प्रवचन ८ वर आधारित काव्य.)

Tuesday, June 27, 2023

दाखवू कोणा व्यथा!



तात नंदा अंतरीचा
भाव नच ये सांगता
लाभुनी मज दोन माता
व्यापते उरी आर्तता
दाखवू कोणा व्यथा!

जन्म घेता पारखा
एकीस झालो ज्याक्षणी
लाभता पहिली मला
दुसरीस मुकलो तत्क्षणी
माउली माझी यशोदा
स्फुंदते विजनी अता!

गोकुळाला सोडता 
मज बाल्य गेले सोडुनी
नाहि उरले धुंद होणे
गायनी वा नर्तनी
न्या मला संगे व्रजाला
का मुखाला झाकता?

शैशवी माझ्या वयाच्या
प्रौढ मी झालो पुरा
कोवळ्या स्कंधावरी या
बाहणे आता धुरा
मी न अवतारी मला का
हेमबंधे बांधता!

वंदना कळवाल ना तात 
व्रजवासी जना
जाणुनी मी प्रेम त्यांचे
मानसी करी अर्चना
स्वप्नवेड्या माधवाची
आसवे भिजली कथा!

छत्र जरि दोन्ही कुळांचे
झळकते माझ्या शिरी
पोरका मी मज न कोणी
शल्य सलते अंतरी
मानसीच्या भाववेली
गुंतती मी उकलता!

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
(श्रीकृष्ण जीवनावर आधारित काव्यामधील एक कविता)

Sunday, June 25, 2023

साधके कमळासम व्हावे!

साधके कमळासम व्हावे! ध्रु.

गीतारूपी चंद्र उगवता
अंतःकरणी भाव उमलता
प्रभुते आलिंगावे!१

पंकी जरी ते अलिप्त असते
स्थानी अपुल्या निवांत दिसते
जीवनि सहज असावे!२

देह हिंडता जनां दिसू दे
मनिची बैठक लव न ढळू दे
आत्मबोधि रंगावे!३

मन बुद्धी जर भगवच्चरणी
भगवद्दर्शन बसल्या स्थानी
ब्रह्मानंदि डुलावे!४

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
२७.१२.१९७३

(का आपुला ठावो न सांडिता
अलिंगिजे चंद्रु प्रकटता
हा अनुरागु भोगिता 
कुमुदिनी जाणे

या ज्ञानेश्वरीतील ओवीवर आधारित काव्य. स्वामी माधवनाथ यांच्या ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या पुस्तकातील प्रवचन क्रमांक ४ वर आधारित)

Saturday, June 24, 2023

आम्ही बहुतचि भाग्याचे!

आम्ही बहुतचि भाग्याचे! आम्ही बहुतचि भाग्याचे!ध्रु.

ब्रह्मरसाचे जधि पारणे
पार्थालागी श्रीकृष्णाने
केले तेव्हा सहजपणाने-
पाहुणे ठरलो त्या घरचे!१

वत्स ठरतसे निमित्त केवळ
गोमाता दे गोरस निर्मळ
तिज ऐसी नच कोणी प्रेमळ
पोषण घडवी सकळांचे!२

ब्रह्मरसाचा घेता काढा
वारुनि जाती सगळ्या पीडा
मनी दरवळे धुंद केवडा
नुरतसे नाम वेदनांचे!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
०६.०२.१९७४
बिहाग केरवा

(सहजे ब्रह्मरसाचे पारणे
केले अर्जुनालागी नारायणे
की तेचि अवसरी पाहुणे
पातलो आम्ही
या ज्ञानेश्वरीतील ओवीवर आधारित काव्य. स्वामी माधवनाथांच्या ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे मधील प्रवचन क्रमांक ४५ वर आधारित)

Sunday, June 18, 2023

तयाचे धन्य धन्य जीवन!

विषयांकडची धाव आवरुनि सावरि अपुले मन
तयाचे धन्य धन्य जीवन!ध्रु.

करीत असता विहित साधना
वेधू बघती विविध वासना
महावीर तो निर्धाराने निर्मळ राखी मन!१

धैर्य हवे हे युद्ध कराया
बल पुरवी सद्गुरु या समया
गुरुकृपा निज शिष्याला नित घेते सांभाळुन!२

मंथन करिता गरळ उसळले
आदिनाथ दिव्यास धावले
अमृतसिद्धी व्हावी म्हणुनी करिती विषप्राशन!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
२८.११.१९७४
केरवा धुमाळी

(पहिलिया वैराग्य गरळा
धैर्यशंभु वोडवी गळा
तरि ज्ञानामृते सोहळा
पाहे येथे
या ज्ञानेश्वरीतील ओवीवर आधारित काव्य. स्वामी माधवनाथांच्या ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या प्रवचन क्र. १७९ वर आधारित)

Saturday, June 17, 2023

युवाबोध



देहाचे धर्मसाधन म्हणून महत्त्व पटावे पण देहासक्ती नकोच नको. 
कर्तृत्वाचा अहंकार नको, फलापेक्षा नसावी. जसा यत्न तसे यश! 

रात्रंदिन आम्हा युद्धाचा प्रसंग.

आपल्या मनातीलच काम क्रोधादि विकारांपासून सावध असावे.
 
एकटी व्यक्ती दुबळी आहे. मात्र संघशक्ती कल्पनातीत कार्य करून जाते, या जाणिवेतून युवाशक्तीला प्रबुद्ध करण्यासाठी हे युवाबोध स्तोत्र लिहिले गेले. पाहा आपल्याला यातील विचार कितपत उद्बोधक वाटतात ते -
*************


स्तोत्रा नाम युवाबोध। आपआपला उद्बोध। 
हे भगवन् तू संबोध। आत्म्यालागी।।१
 
देह येई, देह जाई। आत्मा येत जात नाही। 
स्वरूपाचा शोध घेई। भाग्यवंता।।२

कर्तृत्वाचा अहंकार। व्यर्थ शिरी कार्यभार। 
अपयशाचे खुले दार। अहंमन्या।।३ 

संग जैसा लाभ तैसा। ध्यास जैसा लाभ तैसा।
यत्न जैसा लाभ तैसा। हे तो स्पष्ट।।४

कामक्रोध महावैरी। टपलेले तुझ्यावरी।
हो सावध त्वरा करी। पारिपत्या।।५
 
नि:संगाचा सखा कृष्ण। सद्भक्ताचा सखा कृष्ण। 
उद्योग्याचा सखा कृष्ण। पूर्ण सत्य।।६

एक व्यक्ती करे काय? समष्टी ना करी काय?
भव्य दिव्य संघकार्य। भगद्रूप।।७

तुझा देह भारताचा। तुझा कोष भारताचा। 
करी होम सर्वस्वाचा। गीताबोध।।८

उभा देश पायी चाल। तुझा दिव्य भावी काल। 
संघ हाच जीवनवेद। कलौयुगे।।९

जाऊ नेदी एक क्षण। एक एक घाल घण। 
निघो सोने उजळुन। जीवनाचे।।१०

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
(सुखाचा प्रपंच हाच परमार्थ मधून)

बालबोध

दिवसाला आरंभ शूचिर्भूत होऊन मातृ-पितृ वंदनाने व्हावा. गुरु स्मरणाने व्हावा. नामस्मरणाने नम्रता येते, ज्ञान प्रकटते, यश चालत येते.
 
अभ्यास करायचा सद्गुण जोडण्याचा, यश- अपयश समान मानण्याचा. प्रत्येक प्रसंगातून बोध घेण्याचा. 

देह दु:खाला काय भ्यायचे! 

प्रल्हाद, ध्रुव, अभिमन्यू, बाल शिवाजी असले आदर्श पुढे ठेवायचे आणि आत्मसात करायची श्रीज्ञानेश्वरांची क्षमा, नारायणाची विश्वचिंता, एकलव्याची गुरुनिष्ठा.

श्रवण, मनन यातून जे जे संस्कार घडतील ते देतील बाल जीवनाला योग्य तो आकार. याच विश्वासातून स्फुरले हे बालबोध नावाचे स्तोत्र-

**********


स्तोत्रा नाम बालबोध। आपआपला संवाद।
येथ बोलिला विशद। जीवनमार्ग।।१

संस्काराचे कार्य थोर। सभ्य होतो सान पोर।
विवेकाचा धरी दोर। उत्कर्षेच्छु।।२

आधी वंद्य माता पिता। मग श्रीगुरुदेवता।
यश लाभे नम्र होता। आशीर्वादे।।३

देव दिसे नमस्कारे। ज्ञान लाभे नमस्कारे।
शक्ति लाभे नमस्कारे। दक्ष त्याला।।४

जे जे उत्तम ते ते घ्यावे। निंद्य ते ते घालवावे।
शिल्प सुंदर कोरावे। सद्गुणांचे।।५

स्वच्छ देही वसे देव। स्वच्छ चित्ती वसे देव।
अंतरंगी वसे देव। आत्माराम।।६

अभ्यासाने तन वश। अभ्यासाने मन वश। 
सम दोन्ही लाभालाभ। योगियाला।।७

बाल्यी ज्ञाना देव झाला। नारायण संत झाला।
पाणक्या तो शास्त्री झाला। निश्चयाने।।८

चूक होवो भिऊ नये। विघ्न येवो भिऊ नये।
देह दुःखा भिऊ नये। काही केल्या।।९

नऊ रत्नांची ही माळ। बालका तू कंठी घाल।
सन्मार्गे तू पुढे चाल। धन्य होशी।।१०

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
(सुखाचा प्रपंच हाच परमार्थ मधून)

Wednesday, June 14, 2023

मज धीर देतसे सोऽहम् चे मधु गाणे!

वाटते जिणे मज जेव्हा लाजिरवाणे-
मज धीर देतसे सोऽहम् चे मधु गाणे!ध्रु.

नवसृष्टि हासरी हसवित मजला राही
पवनहि कुठुनसा पुलकित करुनी जाई 
तनु होत तरलशी ऐकुनि  स्वर्गिय गाणे!१

कुणि हळवी फुंकर घालुनिया दुरि जाई 
जखमांची जाणिव तिळहि उरली नाही 
देहत्व लोपते सोऽहम् च्या मधु गाने!२

संपले दुजेपण मी-  तू पण विरलेले
गुरुकृपा अशी की तिमिरहि मावळलेले 
संजीवक जीवा केवळ सोऽहं गाणे!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
१६.०८.१९७७
(सोऽहं वर लिहिलेल्या काव्यापैकी एक)

Sunday, June 11, 2023

देव कसा?


देव कसा? मनि भाव जसा!ध्रु.

अंतरि आहे
विश्वी आहे
सहज वसे विश्वास असा!१

आनंदच हा
दिव्य भव्य हा
निळा- सावळा मेघ जसा!२

अनाम जरि हा
नामरूप हा
लावि नित ध्यास जसा!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
१७.१०.१९७७
यमन कल्याण, ताल केरवा
नाथ हा माझा

भगवंत आनंद आहे.  नाम ही आनंद रूपच आहे.

Thursday, June 8, 2023

शाश्वत सुख जर हवे - देत ते शाश्वत परमात्मा!

शाश्वत सुख जर हवे -
देत ते शाश्वत परमात्मा!ध्रु.

विषयांचे सुख ते कसले सुख?
विषय लाभता फिरवितसे मुख
विषय अशाश्वत कैसे येती 
जीवाच्या कामा?२

विषय ही भंगुर, देह हि भंगुर
एकचि शाश्वत तो परमेश्वर
बद्ध जीव मी विसरुनि जाण्या
ध्यावा परमात्मा!३

आत्मरूप हा जीव बनावा
विसरुनि जावे शरीरभावा
सोऽहं सोऽहं हे घोकावे
तोषावा आत्मा!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले 
२७.०७.१९७४

(किंबहुना सोये
जीव आत्मयाची आहे
तेथ जे होये
तया नाव सुख
ज्ञानेश्वरीतील या ओवीवर आधारित काव्य. स्वामी माधवनाथांच्या ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या प्रवचनावर आधारित)

Tuesday, June 6, 2023

अजून गायचे मला

अजून गायचे मला अजून गीत गायचे
संगती सुरांचिया पुढे पुढेच जायचे!ध्रु.

श्वास श्वास दावितो वाट स्वच्छ मोकळी
काव्य रम्य थबकवी वृत्ती त्यात रंगली
गजानना जणू म्हणे तुझ्या गळ्यात राह्यचे!१

मीहि हासतो जरा वाचतो विसावतो
शब्द शब्द ऐकतो भाव पूर्ण जाणतो
दाद देत घेत मी गायनी जगायचे!२

नवा नवा क्षणोक्षणी असा नवाच वाटतो
वयहि वाढते तरी जगा युवाच वाटतो
चाल लावण्या मला नवीन पद्य गायचे!३

जुना न मी, कधी सुना, सुरांसवे विसावतो
ताल ताल देतसे समाधिसौख्य पावतो
काव्यदेवतेपदी फूल मी वाहायचे!४

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
८.६.२००१(गजाननराव वाटवे यांच्या वाढदिवसा दिवशीच्या भावना)

Monday, June 5, 2023

जय जय स्वामी स्वरूपानंद!

जय जय स्वामी स्वरूपानंद!ध्रु.

थोर विरागी तत्त्वज्ञानी
पूर्ण ज्ञानी नच अभिमानी
सकल सुखाचा कंद!१

पावसि असुनी हृदयनिवासी
अनादि तैसा हा अविनाशी
झरत मोदनिस्यंद!२

एकच खोली ती गाभारा
अनंत तेथे ये आकारा 
सोऽहं गंध अमंद!३

ज्ञानाई या हृदयी आली
भक्ता पाहुनि हसली गाली
नामाचा धरि छंद!४

अभ्यासाचा ध्यास घेतला
कैवल्याचा पुतळा गमला
मूर्तिमंत आनंद!५

राम कृष्ण हरि जपत वैखरी
सोऽहं मुरली घुमत अंतरी
लुटणे भक्तिमरंद!६

हा सत्कविवर सद्गुरु झाला
भगवत्पदि केव्हाच पोचला
राम गात बेबंद!७

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले

Sunday, June 4, 2023

आत्मरूप होणे ध्येय साधकाला

आत्मरूप होणे ध्येय साधकाला!ध्रु.

जन्म- मृत्यु नाही मजला -
स्तुतिनिंदा लेप न कसला
राम सर्व ठायि आहे भरुनि राहिलेला!१

त्रिगुणात्मक प्रकृति बनली
गुंते नर नकळत जाली
अहंकार निरसन होता, मार्ग खुला झाला!२

अभेदत्व अंगी यावे
विश्वरूप मनि विकसावे
हेच भजन दिव्या दृष्टी देत साधकाला!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
०२.१०.१९७४

म्हणोनि विश्वपण जावे
मग माते घेयावे
तैसा नव्हे आघवे
सकटचि मी

ऐसेनि माते जाणिजे
ते अव्यभिचारी भक्ति म्हणिजे
येथ भेद काही देखिजे
तरि व्यभिचारु तो

या ज्ञानेश्वरीतील ओव्यांवर आधारित काव्य. ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या स्वामी माधवनाथांच्या प्रवचन क्र. १३९ वर आधारित)

Saturday, June 3, 2023

जाग भारता - शिवरायांचा प्रताप आठव रे!

जाग भारता -
शिवरायांचा प्रताप आठव रे!ध्रु.

"यत्न देव" जाणला जाणला
एक एक मिळविला मावळा
"स्वराज्य व्हावे" मंत्र घुमविला
तोरण बांधुन रे!१

दुष्ट वासना मनी चेतली
अफजलखाँ ची स्वारी आली
सावधानता विजयी झाली
खाना मारुनि रे!२

जसा कालिया डोही शिरला
महालात शाहिस्ता वसला
त्या दैत्याही धडा शिकविला
बोटे तोडुनि रे!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
२४.०४.१९८१

सोऽहं कळले ज्या जीवाला सुखदुःखाचा स्पर्श न त्याला!

सोऽहं कळले ज्या जीवाला
सुखदुःखाचा स्पर्श न त्याला!ध्रु.

देहाशी तादात्म्य पावता
सुखदुःखाचे भोग भोगता
जीव भाबडा भ्रमला भ्रमला!१

क्षणभंगुर या देहासाठी
किती करावी आटाआटी
जन्मच सगळा वाया गेला!२

आत्मरूप जीवाने व्हावे
सोऽहं बोधावरती यावे
अद्वैतामृत प्राशायाला!३

गुरुकृपा जधि जीवावरती
शरीरभाव ही सकल नासती
कृतार्थ जीवन त्या समयाला!४

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
१२.०१.१९७४

(तै शरीरभाव नासती
इंद्रिये विषय विसरती
जै सोऽहं भाव प्रतीति
प्रगट होय

या ज्ञानेश्वरीतील ओवी वर आधारित काव्य. ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या स्वामी माधवनाथांच्या प्रवचन क्र २० वर आधारित.)

Thursday, June 1, 2023

साधका, वळव मना माघारी!

विषयांकडची धाव थांबवुनि वळव मना माघारी
साधका, वळव मना माघारी!ध्रु.

प्रातःकाली जागे व्हावे
आसन घालुनि स्थिर बैसावे
श्वासोच्छ्वासा ऐकत राही -
दीर्घ श्वसना करी!१

धरिता सो ध्वनि, सोडता अहम्
अखंड चाले सोऽहं सोऽहम्
सहज जप असा जपता जपता
मूक होत वैखरी!२

जगास विस्मर अनुसंधाने
मना शांतवी सोऽहं ध्याने
सरली धावाधावहि सगळी
राजपथा पत्करी!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
१८.०२.१९७४
(परतोनी पाठीमोरे ठाके
आणि आपणियाते आपण देखे
देखतखेवो वोळखे
म्हणे तत्त्व हे मीचि
तिये वोळखीचिसरिसे
सुखाचिया साम्राज्यी बैसे
मग आपणपा समरसे
वीरोनि जाय
या ज्ञानेश्वरीतील ओव्यांवर आधारित काव्य. ज्ञानेश्वरी ज्ञानकिरणे या स्वामी माधवनाथांच्या प्रवचनावर आधारित)