लक्ष्मीपूजन

१९८५ साली तरुण भारत मध्ये प्रसिद्ध झालेले श्री बा आठवले यांचे लक्ष्मीपूजनावरील सुभाषित परत देत आहे

कराग्रे वसते लक्ष्मी:
सम्यक् जानासि मानव
आलस्यस्य बहिष्कार:
लक्ष्मीपूजा सुनिश्चिता

हे मानवा, लक्ष्मीचा वास तुझ्या कार्यकुशल बोटात आहे हे तू चांगले जाणतोसच तर मग आळसाला पिटाळून लावणे म्हणजेच लक्ष्मीचे पूजन करणे होय नाही का?

शुभ दीपावली

लखलखती लाख दिवे
अंतरात भवताली
सद्विचार हो प्रेरक
तीच खरी दीपवाळी

रामचंद्र गुणगान.

२००१ साली लिहिलेले आणि श्री शिधये यांनी प्रकाशित केलेले हे काव्य परत देत आहे दोन ओळींच्या प्रत्येक कडव्यात पहिली ओळ श्रीराम गुणवर्णन असून दूसरी ओळ जपमंत्र आहे एकदा हे काव्य वाचल्यावर एक माळ जप आपोआप होंतो काव्य गेय असून छोट्या वा मोठ्या समूहात एकत्रित गायल्याने आनंदपूर्ण जप सहज होंतो

श्री गीतासार

ॐ श्री गीतासार 

जीवन ही रणभूमी आहे इथे लढावे लागे

नको मला संघर्ष म्हणुनी कसे कुणाचे भागे ?। १

स्वजन गुरुंना रणी बघुनी अर्जुनही गडबडला

यांना मारुनी कशास जगणे ? प्रश्न तयाला पडला । २

देह विनाशी धारण केले अविनाशी आत्म्याने

आत्मतत्त्व ओळखे असा नर गात नसे रडगाणे । ३

दृढनिश्चय जर नसला तर मग पुरता गोंधळ उडतो

निजकर्तव्या विसरून मानव शोकसागरी बुडतो । ४

कृष्णार्जुन हे जरी शेजारी अंतर फारच पडले

स्थितप्रज्ञ हरी, शांत पार्थ परी, पुष्प सुकुनी गेले ।५

यश येवो  वा लाभो अपयश कशास त्याची चिंता ?

कर्तव्याने घडतो मानव हेच सांगते गीता । ६

कर्तृत्वाचा भार शिरावर मनुष्य आपण घेतो

फलाशेत गुंतला असा तो दु:खी कष्टी बनतो । ७

ज्ञान आतले जगास दिसूदे  कर्माचरणातून

हरीकृपेची छाया भक्ता लागू न देते ऊन । ८

कर्मफलाचा त्याग देतसे मानवास विश्रांती

मी नच कर्ता जाण आतली समई मधली ज्योती । ९

इथॆ तिथे हरी, सदा सर्व हरी, अनुभूती श्रीमंती

हृदयमंदिरी भगवंताची सदैव असते वस्ती । १०

योगाभ्यासे आवरते मन हाव हावरी सरते

डोळे मिटुनी नेमे बसता शांती साधका वरते । ११

एकच आता ध्येय घ्या मने त्यासी समरस व्हावे

ध्याता ध्याता अमन मनाचे श्रीहरीने घडवावे । १२

उपभोगे नच शमे वासना जगात छी थु होई

विषयी विरक्ती मोठी प्राप्ती जवळी जर पुण्याई । १३

मन चंचल ते द्यावे बांधून अलगद त्या पवनाला

नामाचा मधु नाद जाणवे ध्यानी ज्याला त्याला । १४

आत्म्याचे नित भान जयाला मोह न शिवतो त्याला

सूत्री एका मणी गुंफले विश्वात्मक तो झाला । १५

नव्हे देह मी, मन बुद्धी न मी, भय कोणाचे आता

नित्य नव्याने होते प्रगती कृतीत स्वाभाविकता । १६

उत्पत्ती स्थिती प्रलयही यांचे स्थान एक भगवंत

हर्ष न जन्मे, शोक न मरणे, मी ही अनादी अनंत । १७

सागरात तो हिमालयी तो वटवृक्षही तो आहे

नद्यात गंगा, पशूत केसरी, पांडवी अर्जुन आहे । १८

विश्वरुप पाहण्या अर्जुना कृष्णे दिधली दृष्टी

हरवून बसला पार्थ स्वतःला सोसवे न त्या दीप्ती । १९

शरीर म्हणजे क्षेत्र तयातच परमात्मा हो प्रकट

शांत आर्जवी जना हवासा विषयी नसावे लिप्त । २०

नसे कुठे तो, नसे कधी तो, अखिल चराचर तोच

अंतर्बाह्यही व्यापून उरला श्रीनारायण तोच । २१

सूक्ष्मत्वाने अलिप्त आत्मा गुणातीत तो मुक्त

ज्ञान खेळते कृतीकृतीतून विभक्त नसतो भक्त । २२

सुख दुःखी सम होता येते शांतही होता येते

हरिपाठी जो स्थिरावला त्या अवघे हरिमय होते । २३

अश्वत्थासम जीवन रचना समजून उमजून घ्यावी

प्रसन्न भावातून सदोदित हरिलीला देखावी  । २४

गाता गाता गीता कळते गीता स्वभावही तो बदले

रजोतमाला वेसण बसता सात्त्विक वृत्ति उमले । २५

धुंद मोगरा कैसा फुलला गंध आगळा आला

प्रभातकाळी कसा अचानक माधव सदनी शिरला । २६

विवेक आणिक विचार बांधव त्याग सोबती तिसरा

साधकास तर सत्संगाने नित्य दिवाळी दसरा । २७

कुरुक्षेत्र जे धर्मक्षेत्र ते  जरी वाटते व्हावे

कर्तव्याचे पालन देवा या हातून घडवावे । २८

हरी वाजवतो गीता मुरली उंचावरती  नेतो

उदात्त उन्नत होता मानस अर्जुन माधव होतो । २९

स्वरुपानाथांनी या सदना क्षणात पावस केले

मांडीवरती घेऊन वदनी घासही प्रेमे दिधले । ३०

पडता पडता उचलून घेते बालकास गीताई

मधुर स्वरांनी गाऊन गाणी अंजन घाली आई । ३१

हरिदिनी अवचित ये आकारा श्रीकृष्णाची मूर्ती

उठता बसता गीता गाता सहवासाने तृप्ती । ३२

ईशबुद्धीने घडता कर्मे दिव्यपदा नर जाई

श्रीरामाची सरे खिन्नता प्रसन्नमुख तो होई । ३३

।। श्रीकृष्णार्पणमस्तु ।।

कोजागिरी पौर्णिमा

कोजागिरी पौर्णिमेनिमित्त अण्णांनी म्हणजे माझ्या वडीलांनी म्हणजे श्रीराम बाळकृष्ण आठवले यांनी १९८५ मध्ये लिहिलेले व तरुण भारत मध्ये प्रकाशित झालेले संस्कृत सुभाषित परत देत आहे


शरदः पौर्णिमा रम्या
सुखदा मोदवर्धिनी
काव्य पानं, दुग्ध पानं
सुधापानात् प्रमोदकम्

अर्थ

शरद ऋतुची पौर्णिमा अत्यंत सुखदायक, आनंद वाढविणारी॰ मित्र मैत्रिणींच्या मेळाव्यात केले जाणारे दुग्धपान अणि काव्यरसपान अमृतपानालाही मागे सारिल.

विजयादशमी

विजयादशमी निमित्त अण्णांनी म्हणजे माझ्या वडीलांनी १९८४ मध्ये लिहिलेले व तरुण भारत मध्ये प्रकाशित झालेले संस्कृत सुभाषित परत देत आहे

पूर्वग्रहान् परित्यज्य
स्मृत्वा सिंह पराक्रमम्
धर्मक्षेत्रे, कुरुक्षेत्रे
विजयी भव भारत

अर्थ
मी दुबळा, मी निशस्त्र असले मन खचविणारे पूर्वग्रह झटकून टाक॰ पूर्वजांचा सिंहपराक्रम आठव॰ शस्त्रविद्या आत्मसात कर आणि जीवनाच्या सर्वच क्षेत्रात हे भारता तू विजयीच हो असा विजयादशमी भारताला संदेश देते॰

हरिगीतापाठ फलश्रुति

ॐ

॥श्रीकृष्ण॥ 

फलश्रुती 

हरिगीतापाठ नित्य गाता गाता 

बोले कृष्णमाता भाविकाशी । १

एकेक अध्याय कळू लागे थोडा 

भावार्थाचा पेढा गोड लागे । २

निरोगी ती काया निरोगी ते मन

साधू लागे ध्यान साधकाला । ३ 

स्वकर्म करावे नित्य जीवेभावे

गोविंदा अर्पावे वाटतसे । ४ 

मीच तो अर्जुन मीच तो माधव 

ऐसा ऐक्यभाव वाढू लागे । ५

वाचावा हा पाठ लिहावा हा पाठ 

विवरावा पाठ देवळात । ६

देह हे देऊळ आत्मा हा गोपाळ 

नाम घेता काळ अनुकुल । ७

भावसाक्षरता भाषणी मृदुता 

अंतरी शांतता सर्वकाळ । ८ 

स्वरुपानंदांनी घेतलीसे सेवा 

दिला गोड मेवा स्वानंदाचा । ९ 

कृतज्ञ श्रीराम जोडूनीया हात 

वळे आत आत सावकाश । १० 

हरिगीतापाठ अध्याय १८

हरिगीतापाठ अध्याय १७

हरिगीतापाठ अध्याय १६

हरिगीतापाठ अध्याय १५

हरिगीतापाठ अध्याय १४

हरिगीतापाठ अध्याय १३

हरिगीतापाठ अध्याय १२

हरिगीतापाठ अध्याय ११

हरिगीतापाठ अध्याय १०

हरिगीतापाठ अध्याय ९

अध्याय ९ - राजविद्याराजगुह्ययोग

करी गीतापाठ संस्कृत प्राकृत 

अंतरी पहाट होईल बा 

ही तो राजविद्या हे तो राजगुह्य

पार्था निर्मत्सरा ऐक बापा

माझ्याठायी भूते मी न त्यांच्याठायी

आत्मा देहे बद्ध होत नाही 

आसक्तीच नाही ऐसा उदासीन 

कर्मे ऐशा मज बंध कैचा? 

माझे हे स्वरूप न जाणती मूढ 

अवमानिताती अज्ञानाने 

भक्त होई माझा करी उपासना 

कृष्ण सांगे रामा पावशील 

हरिगीतापाठ अध्याय ८

अध्याय ८ - अक्षरब्रह्मयोग

करी गीतापाठ संस्कृत प्राकृत 

अंतरी पहाट होईल बा

जैसी ज्याला स्मृती तैसी त्याला गती

सोडवीता अंती दुजा कोण 

मन करी स्थिर श्वासमण्यावर 

ध्याई रमावर सर्वकाळ 

हरीस स्मरावे हरिमय व्हावे 

योगबले भावे सर्व साध्य 

इंद्रिये रोधून मना दमवून 

प्रणव जपून देह सोडी 

कोण वाया गेला कृष्णध्यास ज्याला 

अमृतात न्हाला राम बाळ 

हरिगीता पाठ अध्याय ७

अध्याय ७ - ज्ञानविज्ञानयोग

करी गीतापाठ संस्कृत प्राकृत 

अंतरी पहाट होईल बा

एखादाच कोणी लाखो सिद्धांतुनी 

ज्ञान मिळवुनी धन्य होतो

जगाचा निर्माता पाळिता पोषिता 

तसा तो संहर्ता जगन्नाथ 

शशिसूर्यप्रभा वेदांती ॐकार 

सुबुद्धात बुद्धी मीच आहे

गुणातीत व्हावे निर्गुणा जाणावे 

पुण्यवंत पावे मोक्षपद 

वासुदेव सर्व तारक हा भाव 

कृष्णभक्त राम शांत स्वस्थ

हरिगीतापाठ अध्याय ६

अध्याय ६ - आत्मसंयमयोग

करी गीतापाठ संस्कृत प्राकृत 

अंतरी पहाट होईल बा

करावा उद्धार आपला आपण 

आपलाच नाश करू नये 

मनास जिंकले शांतीस वरिले 

स्थैर्य धैर्य आले रहावया 

एकांती राहून मन आवरून 

दुराशा टाकून योगाभ्यास 

आत्म्याला पाहून आत्म्यात संतुष्ट 

मुक्त ब्रह्मभूत योगी राहे 

अभ्यासे वैराग्ये आपलेसे मन 

करी जो सुजाण रामा वाटे 

हरिगीतापाठ अध्याय ५

अध्याय ५ - कर्मसंन्यासयोग

करी गीतापाठ संस्कृत प्राकृत 

अंतरी पहाट होईल बा

संन्यास कर्माचा योग ही कर्माचा 

दोघेही मोक्षाचा देती लाभ 

पाहता ऐकता चालता बोलता 

सखया तू पार्था स्मर मज 

सुविद्य ब्राह्मण गज गय श्वान 

सगळे समान योगयुक्ता 

शुद्ध ज्याचे चित्त सर्वाभूती रत 

पूर्ण निरासक्त जीवन्मुक्त 

जिवंतपणीच मोक्षपरायण 

तोच तोच धन्य राम सांगे 

हरिगीतापाठ अध्याय ४

अध्याय ४ - कर्मब्रह्मार्पणयोग

करी गीतापाठ संस्कृत प्राकृत 

अंतरी पहाट होईल बा

साधुंना रक्षाया दुष्टांना नाशाया

धर्म स्थापावया जन्म घेतो

दिव्य जन्मकर्म सूज्ञ जाणे मर्म

पुन्हा त्या न जन्म मिळे मज

फली आस नाही कर्मबाधा नाही 

हे जो जाणे त्याही बंध कैचा?

झाला निरासक्त सत्कर्मा प्रवृत्त 

तोच आत्मतृप्त निरामय 

स्वकर्म करावे अंती ज्ञान घ्यावे 

रामा वाटे ज्ञान अनमोल 

हरिगीतापाठ अध्याय 3

अध्याय ३ - कर्मयोग 

करी गीतापाठ संस्कृत प्राकृत 

अंतरी पहाट होईल बा 

कर्म केल्याविना कोणा राहवेना

सोडुनी साधना काय साधे? 

जनी जनार्दन कर्म हाच यज्ञ 

यज्ञाने यजून तोषवावा 

जे जे ओघे आले कर्म आचरीले 

चित्त शुद्ध झाले पूर्व भाग्ये 

झुंज वैर्‍यासवे युद्धसिद्ध व्हावे 

कामक्रोध नावे शत्रुंची त्या 

सावध जो राही तो न गुंते मोही 

विजयी तो होई राम सांगे 

हरिगीतापाठ अध्याय २

अध्याय २ - सांख्ययोग 

करी गीतापाठ संस्कृत प्राकृत 

अंतरी पहाट होईल बा 

देह येई जाई देही स्थिर राही 

जन्म ज्यास नाही मृत्यु कैचा? 

सोस सुखदु:खे माणसा तू सुखे 

शांतीला ना मुके कदा काळी 

कर्तेपण सोड एक हरि जोड 

मायाबंध तोड ज्ञानशस्त्रे 

सार हे योगाचे समत्त्व चित्ताचे 

कर्मफल ज्याचे त्यास देई

स्थितप्रज्ञ होई सांगे गीतामाई

इंद्रियनिग्रही रामे व्हावे 

हरिगीतापाठ अध्याय १

अध्याय १ - अर्जुनविषाद योग 

करी गीतापाठ संस्कृत प्राकृत 

अंतरी पहाट होईल बा 

पार्थसारथी तो सूत्रधार होतो 

शरण जो जातो पूर्ण त्याचा 

प्रश्न ’करू काय’ धरी पाय

भूक गीतामाय भागवील 

’लढेन मी’ गर्व ’न लढेन’ गर्व 

देह मी हा भाव दु:खमूळ 

जनांत मनात घोक गीतापाठ 

कृष्ण धरी हात चालवाया 

गीता कालातीत गीता स्थलातीत 

गीत धर्मरीत राम सांगे 

मागणे श्रीगणेशाला