Wednesday, November 30, 2022

जोवरी जगाची आस, भगवंत न भेटे खास!


जोवरी जगाची आस, भगवंत न भेटे खास!ध्रु.

प्रभुवीण न कोणी दुसरा
जंजाळ जगाचा विसरा
बाणता अनन्या वृत्ती तात्काळ तुटे भवपाश!१

संपदा नको विद्वत्ता 
कुठलेहि कष्ट न करता
प्रेमेच  बाणते निष्ठा हृदि धरा भक्ति हव्यास!२

पांडवा सती पाचारी
हाक ना कुणी अवधारी
माधवा पोचता साद राखिले तये ब्रीदास!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
(गोंदवलेकर महाराजांच्या चरित्रावर आधारित काव्यामधील हे एक काव्य)

चल मन गीता गाता, श्रवता आचर थोडी रे!


चल मन गीता गाता, श्रवता 
आचर थोडी रे!ध्रु. 

जीवन संगर 
हे ध्यानी धर 
टाळता न ये रे!१ 

गुणगंभीरा 
हे खंबीरा 
आत्मरूप स्मर रे!२ 

शोक कशाचा - 
या देहाचा? 
शाश्वत जाण बरे!३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
२३.०९.१९७९

Tuesday, November 29, 2022

गीता वाचा


पठनेन तु गीताया: पाठकश्चिन्तको भवेत्। 
योगेशो हृदयात्तस्य  कार्यं कर्म समादिशेत्।।

अर्थ : गीतेच्या नियमित पठनाने ती वाचणारा स्वतः चिंतनशील होईल आणि अभ्यासानंतर त्याच्या अंत:करणातूनच योगेश्वर कृष्ण कोणते कर्म करणे योग्य ते सांगेल.

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
(गीतादर्शन ऑगस्ट १९८४)

Friday, November 25, 2022

सागर नाचत था थय था थय



ब्रह्मानंदी जणु लागे लय 
सागर नाचत था थय था थय ! ध्रु. 

बुलंद किल्‍ला येथ असावा 
धाक रिपूच्‍या मनी वसावा 
सीमेवरच्‍या प्रजाजनांचा संसारहि राहू दे निर्भय! १  

स्‍वराज्‍य दुबळे नव्‍हे नव्‍हे हे 
वीरश्रीयुत वर्तन राहे 
शिवपदस्‍पर्शे कणकण द्वीपी जणू जाहला शिवमय शिवमय! २ 

वाजंत्री वाजती, वेदघोष चालला 
श्‍यामल पाषाणा पातली आज सुवर्णी कळा 
स्‍वर वाद्यांचा स्‍वर वेदांचा घुमू लागला जय स्‍वराज्‍य जय! ३ 

सूरत लुटली सोने मिळले 
प्रजारक्षणा कामी आले 
समाजसेवक शिवरायांचे जीवन अवघे होते यज्ञमय! ४

सिंधुदुर्ग या नावापोटी 
स्‍वप्‍ने दडली कोटी कोटी 
सागर शिवमय, शिव सागरमय लाटा गाती था थय था थय! ५  

जलदेवींनो शिव हा झुकला 
राज्‍य हिंदवी हे सांभाळा 
गोब्राह्मणप्रतिपालनकार्यी शिवनृपाचा लागतसे लय! ६ 

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्‍ण आठवले

Wednesday, November 23, 2022

देव हवा मज वाटतसे

देव हवा मज, देव हवा मज, देव हवा मज वाटतसे 
प्रेम करावे, प्रेम करावे, प्रेम करावे वाटतसे! ध्रु.  

देवाशी संवाद करावा, देवच माझा प्राणविसावा 
देव पहावा, देवच ध्‍यावा देव भुलतसे भक्तिभावा 
देवाशी सहवास घडावा स्‍वप्‍न मनी मी रेखितसे! १  

सरळपणाच्‍या व्‍यवहाराने मनास काही ना खुपते 
देव दयाघन करतो पावन आतुन कोणी हे वदते 
संकटकाळी देव धाव घे सदा सर्वदा जाणतसे! २  

प्रेमभाव जर नित्‍य ठेवला कुणास पडते कुठे कमी 
देणारा तो देतच राहे देव सर्वदा देत हमी 
उपेक्षा न देवाची व्‍हावी लीन अपेक्षा हीच असे! ३ 

नामच आहे अमोघ साधन भगवंताला स्‍मरावया 
अशी प्रार्थना शिकवी प्रेमा सर्वाभूती करावया 
दयापूर तो देतो लोटुन जाणताच हे जाणतसे! ४ 

स्‍मरणे निघते अंतर उजळुन अवघड ते सोपे होते 
हृदयमंदिरी त्‍याची स्‍वारी रहावयाला ती येते 
अपूर्व अनुभव अनुपम अनुभव साधकास नित येत असे! ५
  
रचयिता : श्रीराम बाळकृष्‍ण आठवले 
१७.१०.१९८९
(ब्रदर लॉरेन्स यांच्या जीवनावर आधारित हे काव्य)

चंदनसम झिजले काका (काका महाराज उपळेकर यांच्या जीवनावर आधारित काव्य)

चंदनसम झिजले काका
तसेच परिमळले!ध्रु.

लेकरू हे माऊलीचे
ध्यान करिते श्रीहरीचे
मन गोविंदे वेधले!१

विरक्तीवरी त्यांची प्रीती
जगावेगळी जीवनरीती
परमहंस गमले!२

विवेकभास्कर हृदी तळपला
तापहीन परि जगास ठरला
प्रेमे डोळे डबडबले!३

नको मान वा नको उपाधी
सहजहि बसणे जणू समाधी
सुखसंवादी रंगले!४

स्मृतिसुमनांची अंजली
म्यां गुरुचरणी वाहिली
मन बहु भारावले!५

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
१३.०९.१९७५

Tuesday, November 22, 2022

जीवनवीरा, हो युद्धोन्‍मुख, वृथाच का थबकला?



युद्ध का केले पाहिजे? हा विचार अर्जुनाच्‍या मनात पुरता बिंबला नव्‍हता.  अर्थात् त्‍याचे शंकानिरसन होई पर्यंत तो युद्ध करणार नव्‍हता. 

देहाच्‍या अन्‍य अवस्‍थांप्रमाणे मरण हीही एक स्‍वाभाविक अवस्‍था आहे हे भगवंतांनी सांगितलेच होते. 

दु:ख काय किंवा सुख काय – त्‍यांच्‍या शोक आणि हर्ष या परिणामांना शहाणा माणूस आवर घालत असतो. 

अर्जुनाला भगवंतांनी आत्‍मज्ञान करून दिले आणि त्‍याच्‍या जोडीलाच जगावे कसे किंबहुना मरावे कसे याचा बीजमंत्र सांगितला. 

त्‍यांनी सांगितलेला कर्मयोग हा तुलनात्मकदृष्‍ट्या आचरण्याला सोपा – कल्‍याणाचा मार्ग समजावून सांगताना भगवंतांची रसवंती फुलून आली. जणु अर्जुनाच्‍या मस्‍तकी पारिजातकाच्‍या फुलांची वृष्‍टीच झाली. 
***********

जीवनवीरा, हो युद्धोन्‍मुख, वृथाच का थबकला? 
पार्था, जाणुन घे ही कला! ध्रु. 

सुखदु:खांच्‍या झंजावाती 
स्थिरचित्ताची निश्चल पणती 
प्रकाश वितरत – धनंजया मग, उचल उचल पाउला! १

अल्‍प कृति नच जाते वाया 
परमार्थाचा ती तर पाया 
निश्चित बुद्धी हितैषिणी ती अनुसरतो तिज भला! २

कर्म आचरुन, फल न विचारी 
अनासक्त हो, हो अविकारी 
ऐसी समता येता चित्ती कोलाहल शमला! ३

कर्माहुनि ही प्रधान बुद्धी 
तिच्‍याच ठायी आश्रय शोधी 
हेतु फलाचे अतीव दुर्बल घातक मनुजाला! ४

पाप असो वा असो पुण्‍यही 
स्थितप्रज्ञ नित अलिप्‍त राही 
योग साधण्‍या व्‍हावे उत्‍सुक – ती तर जीवनकला! ५

पाऱ्यासम तव बुद्धि चंचला
समता मिळता होइल अचला 
तटतट तुटतिल कर्मबंधने – चल उठ समराला! ६

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्‍ण आठवले 
(गीत गीता)

मी तुषारे वंदिले!

 

वाहताना, मी न कळता अडखळूनी थांबले 
मी तुषारे वंदिले! ध्रु. 

ज्ञानदेवे योगिराजे जी समाधी साधली 
तीच माझ्या अंतरंगी वेदनांनी बांधली 
ज्ञानभक्‍ती एक जागी नवल ते मी पाहिले!१ 

वैष्‍णवांच्‍या डोळियांतुन अश्रुधारा वाहिल्‍या 
भाववेडी होउनी मी झेलल्‍या त्‍या झेलल्‍या 
तो न गेला, तो चिरंतन समजले ना उमजले!२ 

सगुणभक्‍ती दु:खमुक्‍ती सूत्र सोपे तो वदे 
त्‍याच छंदा, त्‍याच गीता आळवीले मी मुदे 
दुरिततिमिरा ज्ञानकिरणे एक निमिषी सारिले!३

दु:ख सरले, शल्‍य नुरले, मोदमूर्ती जाहले 
श्रेय मिळले, प्रेय मिळले, मी कृतार्था जाहले 
श्रीहरीच्‍या नामगजरे धुंदले वेडावले!४ 

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्‍ण आठवले 
(संजीवन समाधी सोहळ्याच्‍या वेळचे इंद्रयाणीचे मनोगत)

सोडुनिया गणगोत मागुती ज्ञानदेव चालले, चालले!

सोडुनिया गणगोत मागुती 
ज्ञानदेव चालले, चालले! ध्रु.  

आज्ञा द्यावी गुरुमाउली 
आळी माझी तुम्‍ही पुरवली 
गुरुकृपेने मीपण सगळे 
क्षणी स्‍वरूपी मिनले मिनले! १  

वोसंडुनिया निवृत्‍तीने 
उरी लावले बाळ देखणे 
स्‍फुंदस्‍फुंदला विरक्तयोगी 
उफाळुनी कढ वरती आले! २ 

पांडुरंग सामोरा आला 
कर धरुनि प्रेमे चालवला 
पायाजवळी घ्‍या हो देवा 
अपूर्व सुख भोगले भोगले! ३ 

बसे आसनी योगीराजा 
पावनता ये विकसित तेजा 
विशाल लोचन मिटुनी घेता 
एक अनामिक गंध दरवळे! ४ 

तोची कैवल्‍याचा पुतळा 
ज्ञान मूर्त तो परम जिव्‍हाळा 
आता ऐसे होणे नाही 
परब्रह्म ते निघून गेले! ५  
विश्व सकल पोरके जहाले! 

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्‍ण आठवले 
(श्री संत ज्ञानेश्‍वर कथाकाव्‍य) 
 
  

Sunday, November 20, 2022

नाथा या सदनी यावे ऽऽ


नाथा या सदनी यावे ऽऽ
अंगणी निरूपण व्हावे!ध्रु.

सद्गुरु जनार्दनस्वामी 
एकाच्या अंतर्यामी 
असतेपण लोपुनि जावे!१ 

ओवी वा छंद अभंग 
आळविता ये श्रीरंग 
पदि पैंजण बांधुनि यावे!२ 

गिरिजेसह यावे नाथा 
श्रीखंड्या मनि आतुरता
सद्भावसुमन उमलावे!३
 
भारूड झपाटुन टाको 
संशया दिगंतरि फेको 
मज सुस्थिर बसता यावे!४ 

भक्तीचा रांजण भरता 
घरकुल हे पैठण बनता 
भवभय हे विलया जावे!५ 

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
०५.०२.१९९७

जीवनात या आहे राम अंतरातुनी बोले श्‍याम!


जीवनात या आहे राम 
अंतरातुनी बोले श्‍याम!ध्रु. 

भला जन्‍म हा तुला लाभला 
जीवनहेतु कळेल तुजला 
रामनाम घे कर रे काम! १

जो रडका रे तो अपशकुनी
भार भुईला कर्म न करुनी 
घाम गाळता प्रसन्न श्‍याम!२ 

सत्‍यमार्ग श्रीरामे वरिला 
कर्मयोग श्रीकृष्‍णे कथिला 
तो अनुसरिता मन सुखधाम!३ 

हिंमत धरता विघ्‍ने पळती 
चिंतन करता कोडी सुटती 
आदर्शच ते राम नि श्‍याम!४ 

विजयपताका श्रीरामाची 
गीतामुरली श्रीकृष्‍णाची 
पहा, ऐक दे दे अवधान!५ 

करि परिशीलन उजळे जीवन 
उजळे जीवन विरता मीपण 
आनंदाचे स्‍वरूप राम!६ 

कसली चिंता तुजला जाळी 
आठ्यांचे का जाळे भाळी 
हसत जगावे शिकवी श्‍याम!७ 

या देहातच देव नांदतो 
स्‍फूर्ती देतो कार्य करवितो 
सूत्रधार तो सांगे राम!८ 

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
०८.०७.१९८९

घे अशी त्रिमूर्ती ध्यानी..

हा ब्रह्मा म्‍हणजे देह तो जगती आला! आला 
श्रीविष्‍णू पालनकर्ता शिव शासनास सजलेला! ध्रु.  

जल पृथ्‍वी वायु तेज आकाश एक झालेले 
तनु होउन भूमीवरती ब्रह्मा हे आले आले 
विसरतो न जीव महेशा अनुसंधानी तो रमला! १ 

तो पालनकर्ता विष्‍णु शिकवितो न्‍याय अन् नीती 
देहाला सांभाळावे व्‍यसनांनी होई माती
जर कोठे पाय घसरला श्रीशंकर करि शिक्षेला! २ 

‘मी देह न पहिला पाठ’ तो पुन्‍हा पुन्‍हा गिरवावा 
झिजणारे चंदन सांगे तो परोपकारि झिजावा 
आळसे गंजतो देह तो परिश्रमे कमवावा! ३ 

सहकारे कामे होती कलहाने होतो नाश 
स्‍वार्थाने मत्‍सर माजे ये गळ्यात मृत्‍यूपाश
सद्बुद्धि सावरे तोल सद्गुरु आत बसलेला! ४  

तू कशास होसी खिन्‍न उद्योगे सगळे होते 
अपयशेहि लाभे सिद्धी येतसे प्रचीती येथे 
तू सोडी लोभ फलाचा योगेश्वर सांगुन गेला! ५ 

‘मी करतो’ गर्व फुकाचा “करणार नाही” हा हट्ट 
प्रकृती घडविते कार्य भगवंता धर रे घट्ट 
निर्लेप गगन ते कैसे शिकविते धडा सकलांला! ६ 

मन धावतसे बाहेर वैराग्‍ये अंतरि वळवी 
शिव गंगाधरही तुजला प्रेमाने संयम शिकवी 
घे अशी त्रिमूर्ती ध्‍यानी जे कळले सांग जगाला! ७ 

गुरुदेवदत्त तू गाई कर सर्वस्‍वाचे दान 
देता नच सरते वित्त गा माणुसकीचे गान 
गुरुवार असा हा नित्‍य हृदयात हवा ठसलेला! ८ 

कल्‍पना : ज कृ देवधर 
शंब्‍दांकन : श्रीराम बाळकृष्‍ण आठवले 
२९.०६.१९८९ 
योगिनी एकादशी (गुरुवार)

माझे मन राम‍च‍रणि नित्‍य राहते!



दु:ख असो सौख्‍य असो 
मजसि काय ते?
माझे मन राम‍च‍रणि नित्‍य राहते!ध्रु. 

नील गगन 
शीत पवन 
घननीळचि हास्‍य करी असे वाटते! १

स्‍मरत राम 
करित काम 
नकळत मज रामभजन सहज साधते! २

राम नाम 
सौख्‍य धाम 
घडते त्‍या मी निमित्त चित्त जाणते! ३

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
(गोंदवलेकर महाराज प्रवचन २६५, २१ सप्टेंबर वर आधारित काव्य)

Sunday, November 13, 2022

स्वरूपानंद मज दिसले पावस घरीच या वसले!

स्वरूपानंद मज दिसले 
पावस घरीच या वसले!ध्रु.

नयनदलेही सहजच मिटली 
बाह्य उपाधी अलगद सरली 
मानसी कमलपुष्प उमले!१ 

स्वामींची ती परिचित खोली
तीच शांतता, तृप्ती कळली
स्मृतीचे नंदनवन फुलले!२

अभंग ज्ञानेश्वरी वाचता 
तो सत्कविवर प्रसाद देता 
मन हे गलबलले!३ 

समाधि मंदिर ते बोलविते 
अभ्यासाला शिस्त लावते
भक्तिपथावर पाउल पडले!४ 

नित्यपाठ हे संध्यावंदन 
अभंगगायन हे संजीवन 
सगळे समरसले!५ 

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
०६.०८.१९८९

श्रीस्वामी स्वरूपानंद जयजयकार करू!


श्रीस्वामी स्वरूपानंद जयजयकार करू! 
अंशत्वे अवनीवर आले श्रीगुरु करुणाकरु!ध्रु. 

दक्षिणेश्वरी रामकृष्ण जे 
अलंकापुरी ज्ञानदेव जे 
पावसेत पाहती साधका सोऽहं बोध करू!१

श्रीज्ञानेश्वरी तनिमनि मुरली 
अभंगरूपे बहरुनि आली 
ॐ रामकृष्णहरि जपता जपता मंगलस्नान करू!२ 

जगदंबेने खेळ दाविला 
मरणाचाही करुन सोहळा 
अमृतधारा अशा बरसल्या अमृतानुभव स्मरू!३ 

दृष्टीमध्ये ये वत्सलता 
स्पर्शनातही अतिकोमलता 
खोलीमधल्या खोलीमाजी आनंदे उतरू!४ 

नामसाधना करवुन घेती 
अभ्यासाचा ध्यास लावती 
परिस्थिती मग असो कशीही गाऱ्हाणे का करू?५

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
१५.०८.२००४

हुंदके येतात कंठी!

हुंदके येतात कंठी, अश्रु गाली वाहती 
प्रथम तू अन् मृत्युही मग गाठ तोडी शेवटी 
बावरे माझी मती! १

तू दिलासी जो जिव्हाळा 
तो न कोठे लाभला 
एकटा मी तुजविना रे सांगु हे कोणाप्रती? २

दैन्य व्याधी अन् उपेक्षा 
या विना कसली अपेक्षा 
या त्रिशूले विद्ध केली त्यागमूर्ते आकृती! ३

भांडलो अन् तंडलो 
हासलो हेलावलो 
हट्ट ही जपले उराशी विसरु कैसा या स्मृती! ४

हातचा कर काढता तू 
भग्न झाला भावसेतू 
तू तिथे अन् मी इथे ना दो ध्रुवांची संगती! ५

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
(लोकमान्य टिळकांच्या चरित्रावर आधारित आगरकरांच्या निधनाच्या प्रसंगावरील काव्य)

Sunday, November 6, 2022

आम्ही नुरलो देहाचे

नाम घेता निरंतर देवाचे 
आम्ही नुरलो देहाचे!ध्रु. 

विसर पडला ऐहिकाचा 
नामे झाली शुद्ध वाचा 
प्रभुशी नाते प्रेमाचे!१ 

दृष्टी वळली आत आत 
मावळले मग दृश्यजात 
यात्रिक आम्ही सूक्ष्माचे!२

गुरुकृपेचे अंजन मिळता 
सरली सरली विकारवशता 
ऐसे साधक भाग्याचे!३ 

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले

नको रे नको मना वासना!

 
नको रे नको मना वासना!ध्रु. 

विसर पाडते 
बहु नाचविते 
घालुनि धिंगाणा!१ 

राम मिळाला 
काम कशाला 
सोडि न प्रभुचरणा!२ 

नाम स्मरता 
येते शुचिता 
अन्य सुधा जगि ना!३ 

रचयिता श्रीराम बाळकृष्ण आठवले

हा देह साधन आहे


हा देह साधन आहे 
झिजण्यात मौज आहे 
भक्तीच योग आहे 
जो दक्ष साधताहे!१ 

अडला आधीच रडला 
थिजला मनात कुढला 
नरजन्म व्यर्थ गेला 
भूमीस भार झाला!२ 

कर्तव्य ओळखावे 
सानंद ते करावे 
कौशल्य ये सरावे 
योगी असे बनावे!३

सोपेपणा सुखाचा 
साधेपणा हिताचा 
ना बाऊ संगराचा 
सच्छिष्य माधवाचा!४ 

सानंद गात गीता 
गेला रमून पुरता 
तो आवडे अनंता 
रुचला स्वरूपनाथा!५ 

रचयिता : श्रीराम बाळकृष्ण आठवले
०६.०५.२००४